Inleiding

Het Lutherse zondagslied in de liturgie

Naast het negenjarig Oecumenisch leesrooster en het driejarig Lectionarium uit 1969 (met ABC-indeling) bestaat ook het eenjarige Lutherse leesrooster. Dit leesrooster is voortgekomen uit het oude Romeinse Missaal, dat in 1570 haar voltooiing kreeg. Luther vertaalde oud-kerkelijke latijnse hymnen, nam veel liturgische onderdelen over uit de rooms-katholieke liturgie en zo volgde hij ook vrijwel ongewijzigd het eenjarige Romeinse Missaal bij de keuze van de lezingen. In de lutherse kerken is dit rooster altijd leidend gebleven, in Nederland werd het in 1998 in breder verband officieel opgenomen in de ‘Proeve van het Dienstboek’.  
Begin 2022 zal een monumentale uitgave verschijnen van alle liederen van Willem Barnard. Barnard was zeer gegrepen door het Romeinse Missaal en geeft in zijn boeken en dagboeken even uitvoerige als diepgaande analyses over de teksten van dit leesrooster. Vele lutherse predikanten hebben in de loop der jaren dan ook hun voordeel kunnen doen met de theologische en exegetische bespiegelingen van deze grote dichter. Hoewel de meeste kerken binnen de PKN het Oecumenisch leesrooster volgen of eigen themareeksen opzetten werd ter gelegenheid van het Lutherjaar in 2017 besloten om eenmalig te kiezen voor het eenjarige Lutherse leesrooster.

In dit Lutherse leesrooster zijn, naast de lezingen, o.a. ook de vaste introïtuspsalm met antifoon, collectagebed en het zondagslied aangegeven. Omdat Bach in Leipzig zijn cantates afstemde op dit Lutherse leesrooster heeft het zondagslied in veel Bach-cantates een belangrijke plaats gekregen, meestal in het openings- en slotkoor.

Als de Lutherse Cantorij ‘Sursum Corda’ meewerkt aan de dienst wordt in overleg met de voorganger het Lutherse leesrooster zo veel mogelijk gevolgd en zo komt meestal ook het zondagslied van de betreffende zondag tot klinken. In de liturgie heeft het zondagslied een vaste plaats tussen Epistel en Evangelie en heeft daarbij een verbindende functie. In de meeste zondagsliederen klinkt de thematiek van de zondag dan ook duidelijk door.

In de komende maanden zullen we op deze plek telkens aandacht geven aan een zondagslied, dat door ‘Sursum Corda’ in deze periode in de dienst wordt gezongen. Meestal zijn dat liederen uit de lutherse kerkmuzikale traditie, maar ook zijn dat opvallend veel liederen van Willem Barnard die hij schreef toen hij bezig was met de teksten van het Romeins Missaal. De laatste aanpassing van de lijst van zondagsliederen vond plaats in 2013 toen het nieuwe liedboek verscheen en enkele lutherse zondagsliederen niet meer waren opgenomen. Eerder waren er wijzigingen in 1973 (Liedboek voor de Kerken) en in 1988 (Nieuw Luthers liturgisch katern). De lijst van zondagsliederen beweegt mee met de tijd, altijd op zoek naar de meest optimale verbinding tussen woord en muziek!

Hans Jansen