Lied 470 U Jezus Christus loven wij

U Jezus Christus loven wij,
die een mens zijt ons nabij,
die uit een maagd geboren zijt,
de hemel is om U verblijd.
Kyrieleis
Lied 470

Aan het eind van het ‘Lutherjaar' gekomen resteert ons in de serie liedbesprekingen van Lutherliederen nog één lied: ‘U Jezus Christus loven wij' (lied 470), het lied dat in de Lutherse traditie als ‘hoofdlied' (‘gradualelied') voor Kerstmorgen staat aangegeven. Buiten de Lutherse gemeentes wordt dit lied helaas te weinig gezongen, zeer ten onrechte, want de melodie is niet moeilijk en de tekst spreekt iedereen in zijn eenvoud direct aan.
Hoe zeer Luther steeds weer aansloot bij de traditie zien wij ook in dit lied. De eerste strofe is een vertaling van de middeleeuwse populaire hymne ‘Louet sistu Jhesu Crist'. Het lied is opgebouwd uit begrippen-tegenstellingen: ‘klein en groot', ‘duister en licht', ‘tijd en eeuwigheid', ‘arm en rijk'. De grote nadruk op de armoede en nietigheid van het kind Christus was voor Luther een geliefd thema, dat ook telkens in zijn preken terugkomt.
De melodie is een bewerking van de oude sequens ‘Grates nunc omnes', die reeds in 1460 in het klooster van Medingen (onder Hamburg) werd gezongen. De melodie begint in de eerste regel (en in de derde en vierde regel) met een korte noot, hetgeen het lied direct veel energie geeft. Meer Luther-liederen beginnen met een korte opmaat: ‘Ik ben een engel van de Heer' (LvK 133), ‘Een vaste burcht is onze God' (LvK 401), ‘Verheugt u christenen tesaam' (LvK 402). Na het actieve begin wordt met een Gregoriaanse motief rustig toegezongen naar ‘loven wij'. Mooi is daarna hoe J.W. Schulte-Nordholt de Nederlands vertaling precies zo onder de noten weet te plaatsen als Luther de Duitse vertaling 450 jaar eerder! De woord-ritmiek van ‘das du Mensch geboren bist' klopt precies met ‘die een mens zijt ons nabij', waarbij het melodisch hoogtepunt op ‘mens' bovendien precies klopt met het originele ‘Mensch'. Een mens vanuit de hoogte afdalend naar ons, ‘ons nabij'.
Zoals alle andere Lutherliederen is de poëtische en muzikale kracht ook van dit lied zo groot dat een lange reeks van componisten zijn geïnspireerd tot het schrijven van koraalmotetten, cantates en orgelkoraalvoorspelen. Bach verwerkte dit lied zelfs in vier cantates (BWV64, 91, 248, 314). Maar ook al ver voor Bach waren het de vroegbarokke meesters zoals Walter, Eccard, Schein, Schütz en Buxtehude die door deze melodie waren geraakt. Het kerklied is het centrum en de inspiratiebron van de kerkmuziek, Luther heeft met zijn 37 liederen daarvan het overtuigende bewijs geleverd!

Hans Jansen