LvK 272 Midden in het leven

Helaas heeft het lied ‘Mitten wir im Leben sind' (Midden in het leven zijn wij) in het nieuwe liedboek van 2013 geen plaats kunnen krijgen. Sowieso is het lutherse aandeel in deze nieuwe bundel, in vergelijking met haar voorganger van 1973, flink verminderd: gemist worden bijvoorbeeld ‘Verheugt u, christenen te saam', ‘Kom Heilige Geest, Here God' en ‘Bewaar ons, Here, bij uw woord' en zijn de nieuwe vertalingen van o.a. ‘Christ lag in Todesbanden' en ‘Vater unser in Himmelreich' wel heel ver van Luther's robuuste geloofstaal af komen te staan.
‘Mitten wir im Leben sind' gaat terug op de middeleeuwse antifoon ‘Media vita in morte sumus'. Het was een zeer geliefd gezang, hetgeen o.a. blijkt uit het feit dat het Concilie van Keulen (1316) het zingen ervan verbood. Er schijnt zelfs een zekere toverkracht aan deze antifoon te zijn toegedicht.
Luther vertaalde deze Latijnse strofe en voegde er nog twee coupletten aan toe. In het vervolg draait hij de eerste gedachte positief om: ‘Midden in de dood zijn wij door het leven omvangen' een gedachte die Muus Jacobse verder heeft uitgewerkt in het lied ‘Midden in de dood zijn wij in het leven, want Eén breekt het brood om met ons te leven', het lied dat wel in het nieuwe liedboek (lied 566) is opgenomen.
We zien dat Luther de reformatorische boodschap van het ‘sola fide' en ‘sola gratia' een centrale plaats heeft gegeven in het lied. We kunnen ‘alleen gered worden wanneer de genadige God zich over ons ontfermt'. Dat men destijds de reformatorische noties in Luthers lied opmerkte, blijkt wel uit het feit dat er rooms-katholieke ‘tegenversies' verschenen, waarin inhoudelijk teruggegrepen werd op de theologie zoals in de oorspronkelijke antifoon werd verwoord.
Hoewel het lied nooit in de rubriek 40-dagentijd is geplaatst kan het zeer goed in deze periode van het kerkelijk jaar gezongen worden, bijvoorbeeld als Kyrielied. Er zijn veel orgel- en koorbewerkingen van dit lied. Liuwe Tamminga noemt er in zijn Orgelliteratuur liefst 25 en ook voor koor is er een zeer ruime keus. Het is een sterke melodie die vele componisten heeft geïnspireerd. Het was het laatste koraal dat Bach heeft bewerkt - vlak voor zijn dood dicteerde hij zijn koorzetting.

Hans Jansen